Ο οικισμός απλώνεται σε υψόμετρο 510 μ., μέσα σε μια καταπράσινη τοποθεσία, στις νοτιοδυτικές υπώρειες του Ψηλορείτη. Για την ονομασία του υπάρχει η άποψη ότι προέκυψε από την παραφθορά του ονόματος Κουρήτες, όπως ονομαζόταν οι μυθικοί πολεμιστές αλλά και χορευτές που προστάτεψαν το νεογέννητο Δία από τον πατέρα του Κρόνο. Η χορευτική παράδοση του χωριού φανερώνεται και από την ύπαρξη του τοπικού πηδηχτού χορού “Τριζάλης” ή “Κουρουθιανός”, ο οποίος συγκαταλέγεται στους παλιούς παραδοσιακούς χορούς της Κρήτης.

Ο οικισμός φαίνεται ότι είχε κατοικηθεί ήδη στα χρόνια της Ενετοκρατίας, καθώς οι παλαιότερες αναφορές του ανάγονται στον 16ο αιώνα. Ωστόσο, η ανθρώπινη παρουσία στην ευρύτερη περιοχή μαρτυρείται πολλούς αιώνες νωρίτερα, όπως επιβεβαιώνουν κατάλοιπα οικισμού υστερομινωικής ή ρωμαϊκής περιόδου στην περιοχή Αμυγδαλές, στον οποίο δεν έχει πραγματοποιηθεί ακόμα συστηματική ανασκαφή.

Το χωριό αποτελείται από δύο συνοικίες σε μικρή απόσταση μεταξύ τους. Στο βόρειο τμήμα, στο Πανωχώρι, όπου βρίσκεται σήμερα ο κοιμητηριακός, σπηλαιώδης Ναός του Αγίου Αντωνίου. Εδώ διέμεναν κατά την οθωμανική περίοδο πολλές μουσουλμανικές οικογένειες, σε αντίθεση με το Κατωχώρι στα νότια που ήταν κατεξοχήν χριστιανική συνοικία. Σήμερα στο Κατωχώρι βρίσκεται ο κεντρικός Ναός των Κουρουτών, αφιερωμένος στην Ανάληψη του Σωτήρα, το πνευματικό κέντρο με μικρό αμφιθέατρο, η πλατεία του χωριού, δύο παραδοσιακά καφενεία και παντοπωλείο, ενώ στο Πανωχώρι λειτουργεί ξενώνας.

Ερχόμενοι από νότια προς τις Κουρούτες, μην παραλείψετε να κάνετε μια στάση στον υπαίθριο χώρο στάθμευσης 1,4 χλμ. πριν το χωριό. Είναι μια τοποθεσία που προσφέρει καταπληκτική θέα, που έχουν τοποθετηθεί πέτρινα παγκάκια και τραπέζια για ανάπαυση.

Στις 25 Αυγούστου, ημέρα εορτής του Αγίου, το χωριό γιορτάζει με το ετήσιο πανηγύρι στο Παρδί.